Ernst May

Projektował w Niemczech, ZSRR i Nairobi, w sumie na trzech kontynentach, ale to realizacje we Wrocławiu otworzyły mu drzwi do kariery. Ernst May - architekt, urbanista, twórca nowoczesnych osiedli. Poznajcie jednego z klasyków modernizmu i jego wrocławskie dzieła.

POCZĄTKI

Ernst May (1886-1970)

Ernst May przyszedł na świat w 1886 roku. W wieku 22 lat rozpoczął studia architektoniczne na University College w Londynie, które później przerwał, by odbyć służbę wojskową i kontynuować naukę w Darmstadt. W 1910 w Wielkiej Brytanii odbył praktyki u Raymonda Unwina. Przetłumaczył wtedy jego dzieło „Podstawy urbanistyki” na język niemiecki, a gdy pracował nad osiedlem Hampstead poznał ideę miast-ogrodów, którą później wykorzystywał w swoich projektach. Wrócił do Niemiec w 1912 i ukończył studia na Wyższej Szkole Technicznej w Monachium. Zanim trafił do Wrocławia, krótko pracował jako architekt we Frankfurcie i odbył służbę wojskową.

DOLNY ŚLĄSK

W 1919 roku Ernst May przybył na Dolny Śląsk, gdzie został kierownikiem spółdzielni „Śląskie Domostwo”, specjalizującej się w budowie małych mieszkań głównie w podwrocławskich gminach i osadach. W latach 1921-22 zorganizowano konkurs na rozbudowę Wrocławia, na który May opracował  koncepcję układu osiedli wokół terenów  już zabudowanych. Według jego projektu (Trabanten) Wrocław miał posiadać satelity w postaci miasteczek przemysłowych lub mieszkaniowych samowystarczalnych w sferze gospodarczej, administracyjnej, a nawet kulturalnej. Obszary te, mające od 50 tys. do 100 tys. mieszkańców, miały być połączone komunikacją miejską z miastem centralnym, oferującym usługi wyższego rzędu. 

Wrocław i osiedla-satelity,
projekt: E. May i H. Bohm, 1922

REALIZACJE WE WROCŁAWIU

Ernst May projektował we Wrocławiu głównie osiedla, choć udało mu się także zrealizować dom własny. Obiekty zachowały się w lepszym lub gorszym stanie, jednak warto jest im się przyjrzeć. Oto jego ważniejsze wrocławskie realizacje.

Osiedle Hartlieb

źródło: fotopolska.eu

źródło: dolny-slask.org.pl

źródło: fotopolska.eu

                              

źródło: fotopolska.eu

Osiedle znajduje  się przy ul. Jeździeckiej 18-30 i powstało w 1922 roku na zlecenie podwrocławskiej wówczas gminy Partynice. Składa się z dwóch usytuowanych przy ulicy 2-kondygnacyjnych bloków  posiadających dwuspadowy dach i suterenę.  Klatka schodowa została umieszczona w pionowej wnęce od wewnętrznej strony działki. Mieszkania składają się z przedpokoju, kuchni oraz łazienki. W podwórzu Ernst May zaprojektował pomieszczenia gospodarcze, a od strony ulicy zaplanował szpaler drzew. Pierwotnie proste bryły budynku były pomalowane na jasny kolor, a obramowanie białych okien na czarno. Jak widać na aktualnych zdjęciach trudno szukać takiego wyglądu obecnie.

Osiedle na Złotnikach

Według projektu Ernsta Maya z 1919 miało to być największe osiedle pod Wrocławiem. Plan nawiązywał do  angielskich wzorców kompozycyjnych. Na dużych działkach ogrodowych zaplanowano 750 domów, w centrum rynek z ratuszem i sklepami, a także dom osiedlowy oraz dwie szkoły. Z planów udało się zrealizować tylko południowo-zachodnią cześć, w której skład wchodziły parterowe bliźniacze domy jednorodzinne przy półkolistym pl. Kaliskim, trójkątnym pl. Ciesielskim oraz ul. Rajskiej. Każdy budynek o dwuspadowym dachu z mieszkalnym poddaszem był niepodpiwniczony i posiadał aneks gospodarczy umieszczony przy ścianie szczytowej lub na tyłach domu. Charakterystycznym elementem domów są stosunkowo niewielkie okna  powiekowe umieszczone na dachu. Warto wybrać się tam na spacer. Okolica bogata jest w zieleń i pomimo niedalekiej odległości od ul. Kosmonautów jest tam cicho i spokojnie.

żródło: Muzeum Architektury

Zdjęcia z wycieczki organizowanej w ramach Dolnośląskiego Festiwalu Architektury (DoFA’13)

Osiedle Klecina

źródło: fotopolska.eu

źródło: fotopolska.eu

źródło: Muzeum Architektury

źródło: fotopolska.eu

Kolejne osiedle wybudowane według projektu Ernsta Maya powstało z inicjatywy gminy Klecina i zostało wybudowane w 1922r. przy ulicy Karmelkowej. Składało się z 2-kondygnacyjnych domów wielorodzinnych o dwuspadowym dachu. Mieszkania miały po 2 sypialnie i co ciekawe nie posiadały przedpokoju, w związku czym z klatki schodowej wchodziło się do kuchni. Domy pomalowano na czerwono, cokoły na czarno, a niszę klatki na biało. Na tyłach działki zaplanowano ogródki warzywne oraz budynki gospodarcze. Osiedle powiększono w latach 1924-1925 o 4 domy umieszczone oraz pawilon sklepowy po drugiej stronie ulicy.

Osiedle Samotwór

To jedno z najmniejszych osiedli zaprojektowanych przez Ernsta Maya, bo składające się  tylko z czterech bliźniaczych domów o 2-spadowych dachach. Powstało na zlecenie gminy Samotwór w 1921r.  Domy posiadały tzw. kuchnię mieszkalną, czyli kuchnię pełniąca funkcję pokoju oraz sypialnie na poddaszu. Na działce był budynek gospodarczy oraz miejsce przeznaczone na uprawę warzyw.

Osiedle Ołtaszyn

żródło: Muzeum Architektury

żródło: Muzeum Architektury

To chyba najbardziej charakterystyczne osiedle zaprojektowane przez Ernsta Maya na Dolnym Śląsku. Zostało zbudowane w 1921 roku przy ul. Strączkowej dla robotników rolnych. Przewidziano 150 mieszkań mieszczących się w 36 bliźniaczych domach z dużymi działkami ogrodowymi. Osiedle posiadało wewnętrzną uliczkę wzdłuż której były rozmieszczone domy oraz prostokątny plac pełniący funkcję placu dla dzieci. Budynki były budowane przez mieszkańców oraz wykonywane po jak najniższych kosztach. Zaoszczędzono więc na murach stawiając wielki krążynowy dach o wysokości 5m. Na ścianach szczytowych umieszczono wejście oraz okna, a od strony ulicy na pasie o wysokości 1.85 m wstawiono 4 niewielkie okienka. Na każdym piętrze znajdowała się kuchnia mieszkalna oraz pokój. Domy posiadały ustępy ze skrzyniami na nieczystości, szyby na ścieki kuchenne, a także studnię.

Dom własny 

źródło: fotopolska.eu

Dom jednorodzinny na ul. Stanisława Moniuszki został zaprojektowany i wybudowany w latach 1919-20 przez Ernsta Maya. Jest to budynek z poddaszem mieszalnym przykryty dwuspadowym dachem i podpiwniczony. Od strony ogrodu umieszczono lukarnę, którą dopiero później przyozdobiono wolutami. Na parterze według projektu znajdowały się 3 pokoje, kuchnia, łazienka oraz pokój pełniący funkcję biura. Na poddaszu zaprojektowano 2 pokoje.

POZA WROCŁAWIEM 

W 1925 roku Ernst May wyjechał do Frankfurtu nad Menem, gdzie przez 5 lat był pełnił funkcję miejskiego architekta. Zajmował się planowaniem przestrzennym i urbanistyką oraz realizował osiedla mieszkaniowe. Za jego kadencji powstało około 15 tysięcy mieszkań. Był także redaktorem naczelnym „Das Neue Frankfurt", a w 1929 zorganizował II Kongres CIAM i międzynarodową wystawę mieszkaniową. W 1930 rok na zaproszenie rządu wyjechał wraz z innymi architektami do ZSRR. Projektował miasta przemysłowe na Syberii, m.in. w Kuźniecku, Lenińsku i Magnitogorsku. Po trzech latach Związek Radziecki podziękował Mayowi za współpracę, gdyż jego projekty wywoływały kontrowersje. W Niemczech, gdy do władzy doszli Naziści nie było miejsca na modernizm, w związku z czym May wyemigrował do Afryki, a dokładniej do Kenii gdzie został farmerem. W 1937 roku otworzył biuro architektoniczne w Nairobi. Opracował plan generalny stolicy Ugandy i Kampali oraz zaprojektował Centrum Kultury Afryki w Moshi. Powrócił do Niemiec w 1954 roku i kierował działem urbanistycznego towarzystwa osiedlowego Neue Heimat w Hamburgu, a także pracował jako architekt i urbanista. W latach 1958-61 był prezesem Niemieckiego Związku Mieszkalnictwa, Urbanistyki i Planowania Przestrzennego. Stworzył generalne plany zabudowy dla Bremenhaven, Meinz i Wiesbaden. Oprócz tego był członkiem Werkbundu oraz grupy architektonicznej Der Ring.
 

IDEOWIEC

Ernst May był architektem mającym konkretne idee i pomysły, które starał się realizować. „Miasto dla człowieka nie człowiek dla miasta” – te słowa, które mocno przylgnęły do Maya idealnie odnoszą się do jego działalności. Będąc planistą i stojąc na czele spółdzielni zaprojektował wiele osiedli spełniających wymagania i potrzeby ich przyszłych mieszańców. Szedł z duchem czasu „W przeciwieństwie do średniowiecza i renesansu, będących jeszcze typem kultury zamkniętej w sobie nowa kultura naszych czasów powinna być, jak dobrze zgrana orkiestra. W niej wszystkie instrumenty naszego socjalnego, gospodarczego i kulturalnego życia są ze sobą świetnie zsynchronizowane.'' – pisał. Jego obiekty charakteryzowała prostota, nowoczesność i minimalizm. Te trzy cechy pozwalały wypracować Ernstowi swój własny styl i zyskać uznanie wśród mieszkańców.

ARCHITEKTURA GODNA UWAGI

Polecam przyjrzeć się bliżej realizacjom Maya we Wrocławiu, poczuć te dokładnie zaplanowane przez niego przestrzenie i zdążyć zobaczyć jego domy zanim totalnie znikną pod warstwą luźnych wizji swoich obecnych mieszkańców.

Bartosz Kuprianowicz

Źródła